SÖZCÜKLERDE ANLAM DEĞİŞMELERİ

    SÖZCÜKLERDE ANLAM DEĞİŞMELERİ

Fuat DUYMAZ

    Türkçede Anlam Değişmesinden Örnekler

    Diller canlı organlar gibidirler ve değişimlere uğrayabilirler. Bu bağlamda zaman içinde bazı sözcüklerin anlamları değişebilmektedir.

    Sözcüklerdeki anlam değişmelerinin genellikle, Anlam Daralması, Anlam Genişlemesi, Anlam İyileşmesi ve Anlam Kötüleşmesi olmak üzere 4 türde gerçekleştiği görülmektedir.

    Anlam Daralması; Türkçede Anlam Daralmasına ilişkin ilginç sözcüklerden biri OĞLAN sözcüğüdür. Eski Türkçede hem erkek hem de kız çocuklarına OĞLAN denirken, sonraları sadece erkek çocukları için kullanılmış ve sözcük anlam daralmasına uğramıştır.

   Türkçede Anlam Daralmasına uğrayan bir diğer sözcük de DAVAR sözcüğüdür. Eski Türkçede sahip olunan bütün mal varlığı için kullanılan DAVAR sözcüğü, daha sonra sadece koyun, keçi ve büyükbaş hayvanlar için kullanılmıştır.

   Anlam Genişlemesi; Türkçede Anlam Genişlemesine uğrayan en ilginç ver güncel sözcüklerden biri ÖDÜL’dür. Eski Türkçede sadece güreşte başarılı olanlara verilen armağanlar için kullanılan ÖDÜL sözcüğü, daha sonra her alanda başarılı olanlara verilen armağanlar için kullanılmıştır.

    Anlam İyileşmesi; Türkçede Anlam İyileşmesinin en ilginç örneği EMEK sözcüğüdür. Eski Türkçede EMGEK olarak yer alan ve ‘ACI, EZİYET, ZAHMET’  anlamına gelen EMEK, bugün en kutsal değer için kullanılan sözcük haline gelmiştir.

    Anlam Kötüleşmesi; Türkçede Anlam Kötüleşmesine uğrayan sözcüklerden biri Farsça kökenli CANAVAR sözcüğüdür. Bu sözcük Türkçeye Farsçadaki gibi CANLI HAYVAN anlamıyla girmiş olmasına rağmen, sonraları vahşi hayvanlar için kullanılan bir sözcük haline gelmiştir.

 

    Sözcüklerde Kültürel Anlam Değişmeleri

    Sözcüklerdeki anlam değişmelerinin bir başka yönü ise, başka dillerden gelen sözcüklerin kültürel olarak farklı anlamlara bürünmesidir.

    Örneğin, SIRAT sözcüğü, Lâtincede YOL anlamına gelen STRATUM ya da STRATA sözcüğüdür ve KAPLAMA, DÖŞEME anlamında kullanımları da vardır.

    Aynı şekilde İslâm inancında önemli bir yeri olan KANDİL de Lâtincedir.

    Yine İslam inancında Allah’ın adlarından biri olarak kullanılan RAB sözcüğünün kökeni de oldukça ilginçtir.

    RAB sözcüğü İbranicede REBB, Akadçada RABÜ olarak yer almaktadır.

    Ancak RAB sözcüğünün Eski Mısır inancının Tanrısı RA‘ya dayadığına dair görüşler vardır.  

    Bir başka ilginç sözcük ise, Müslümanların dua sonlarında AMİN, Hıristiyanların ise AMEN olarak kullandıkları sözcüğün de, Eski Mısır denizcilerinin Tanrısı AMON’ndan geldiği belirtilmektedir.

    Ayrıca Arapçada yaygın olarak kullanılan dinar, kale, kâbus, mendil, sicil gibi sözcükler de Lâtince kökenlidir.

    Latincedeki STRATUM sözcüğü, SIRAT olarak Arapçaya ve Kur’an’da da yer aldığı için bütün Müslüman toplumların dillerine de geçmiştir. Ancak bu sözcük İslâm ülkelerinin dillerinde, Latincedeki YOL anlamında değil, İslâm inancına göre, mahşer gününde bütün insanların geçmek zorunda olduğu KÖPRÜ(SIRAT KÖPRÜSÜ) anlamında kullanılmaktadır. Yani kültürel bir anlam değişmesine uğramıştır. 

 

    Arap Alfabesi Fenike Alfabesi’nden Etkilenmiştir

   Fenike alfabesinin başta Arap alfabesi olmak üzere bazı alfabeleri etkilemiştir.     25 resim ve simgeden oluşan Fenike alfabesinin ilk dört harfi ve anlamları şöyledir; ALEPH(Öküz) ; BET (Ev) ; GMEL (Sopa) ; DALT (Kapı)

    Arap alfabesinin ilk harfi olan ELİF işte bu ALEPH(Alef) harfinin karşılığıdır. Arap alfabesindeki ikinci harf olan BE ya da BA harfi de, Fenike alfabesindeki BET harfinin karşılığıdır.

    Aynı şekilde Yunan alfabesindeki ALFA ile BETA harfleri de Fenike alfabesindeki ilk iki harfin karşılığıdır.

    İbrani alfabesinin de ilk dört harfi, Fenike alfabesindeki gibi dizilmiştir.

    ALEPH ; BET ; GİMEL ; DALET  

You have no rights to post comments

Köşe Yazarları


Annemin Ardından...
Cuma, 25 Ağustos 2023
...
TÜRK BAYRAMI: NEVRUZ
Salı, 29 Mart 2022
...

An itibariyle ziyaretci sayısı:

124 ziyaretçi ve 0 üye çevrimiçi